Dünya'dan Uzaya: Müzik Yerel mi Evrensel mi?
Herkese merhaba.
Bu hafta müzikle ilgili tartışmalarda başı çeken konulardan biri olan 'Müzik yerel mi yoksa Evrensel mi?' sorusunu burada ele almak istiyorum. Sizce nasılI
Müzik yerel mi yoksa Evrensel mi?' Bu soruya verdiğiniz cevabı bir kenara yazın. Belki yazının sonunda fikriniz biraz olsun değişebilir :)
Klasik mantığa göre sorulan her X ya da Y sorularına her zaman hem X hem de Y cevabı vermeyi seviyorum. Çünkü hayat bizim günlük kararlarımızın dışında birçok ara karar birimine sahip. Yani siyah mı beyaz mı gibi bir soru her zaman oldukça geniş bir gri renk alanı içerir. Kısaca müzik hem yerel hem de evrenseldir.
Peki nasıl?
Önce 'Müzik yereldir' savını ele alalım. Bu konuda dünya ile daha ilişkili düşünebilmek için araştırmacılar dil örneğini kullanıyorlar.
Bir bebek doğduğunda beyin bağlantıları henüz yaşamsal etkinlikler konusunda duyarlıdır. Araştırmalara göre 6 aylık bir süre içinde bebeğin beyin yapısı içine doğduğu dile göre farklılaşma gösterir. Yani çevresel faktörler, sürekli içinde bulunduğumuz dil ve kültür beyin bağlantılarımızın da şekillenmesini sağlar. Bu süre içinde dilin kurallarını öğreniriz. Nasıl tonlama yapılacağı, gramer özelliklerini yaşayarak kazanırız.
Örneğin 'Güneşli bir günde pikniğe gittik' cümlesine bakalım. Türkçe bilenler için oldukça anlaşılır ama bilmeyenler için tam bir şifredir. Peki kelimelerin yerlerini değiştirirsek?
Örneğin 'Günde pikniğe bir güneşli gittik' bu cümle Türkçe bilen bir kişi için de anlamsızlaşacaktır.
İşte doğduğumuz kültürün özelliklerini aynı dil kurallarını öğrendiğimiz gibi öğreniriz. Müzikal beklentilerimiz de bu dil ve kültürden etkilenir.
Eğer Hindistan'da büyümüş olsaydınız;
Eğer Tel Aviv'de büyümüş olsaydınız;
Ya da Kırşehir'de büyümüş olsaydınız;
Bu videolardaki müziklere daha yakın hissedeceksiniz. Çünkü bu müzikler günlük yaşamınızın bir parçası. Kendinizi rahat hissettiğiniz tanıdık melodiler.
Şimdi gelelim 'Müzik Evrenseldir' savına...
Müziğin temel elementi olan sese gelelim... Hangi tür müzik olursa olsun seslerden oluşur. İşte müziğin ve frekansların büyülü dünyası bu seviyeden başlıyor :)
Müzik, sesler ve frekanslar matematik ve fiziksel yapılarıyla herkes için temel prensiplere sahip. Herhangi bir kaynak (tel, hava borusu vb.) ses ürettiğinde aynı anda birçok ses çıkarır. İşitsel bir ilüzyon nedeniyle biz bu seslerden sadece en kalın olanı yani temel sesi duyarız. Duyulan sesin ötesindeki bu seslere doğuşkan diyoruz.
Bir tek notayı ele alalım... Örneğin piyanonun en kalın teline bastığımızda aynı anda daha farklı seslerin de tınladığını hissederiz. Daha önceki blog yazılarımdan birinde chrome music lab uygulaması üzerinde tartışmış ve kemanda bu armonik seslerin nasıl oluştuğuna bakmıştık. İsterseniz bu yazıya göz atabilir ya da bu linkteki videoda bu ses frekanslarının nasıl göründüğüne ilişkin deneyi izleyebilirsiniz.
Bir tek ses içinde duyulan bu sesler dünyadaki herkes için aynıdır. Bu nedenle müzik evrenseldir. Müziği yerel yapan bu seslerin farklı örüntüler halindeki organizasyonudur diyebiliriz.
Bu doğuşkan seslerin piyano üzerindeki gösterimini aşağıdaki resimde görebilirsiniz. Kalın do sesi basıldığında diğer tüm sesler hafif de olsa tınlar. Biz en kalın do sesini yani temel sesi duyarız.
Seslerin bu fiziksel özelliğinden ilham alan besteciler de olmuş elbette :) Bu bestecilerin en ünlülerinden birisi Strauss. Ünlü yönetmen Stanley Kubrick'in 2001 uzay macerası filminin de unutulmaz müziği olarak aklımıza kazınan Also Sprach Zarathustra... Eserin başlangıcındaki uzun sesler bu doğuşkan seslerin sıra ile çalınmasından oluşur.
.
.
2001 Uzay macerası filmi insanların algısını gündelik olaylardan uzay boşluğuna yönlendirir. İnsanları gündelik yaşamın düşünce ve algı dünyasından uzaklaştırarak üzerinde yaşadığımız soluk mavi noktanın ötesinde evrensel bir bakış açısına davet etmiştir. Film müziğini kurgulayanlar da acaba bu evrensel frekansları bu nedenle seçmiş olabilirler mi?
Ayrıca filmdeki uzay teması için seçilebilecek daha birçok tür elektronik müzik varken acaba neden klasik müzik kullanmış olabilirler? Filmin bir klasik haline dönüşmesi için bağlantı kurulmuş olabilir mi?
Sizlerin de görüşlerinizi bekliyorum.
Hayal ve düşüncelerinizin uzay boşluğunun da ötesine geçtiği güzel bir hafta diliyorum...
Bu hafta müzikle ilgili tartışmalarda başı çeken konulardan biri olan 'Müzik yerel mi yoksa Evrensel mi?' sorusunu burada ele almak istiyorum. Sizce nasılI
Müzik yerel mi yoksa Evrensel mi?' Bu soruya verdiğiniz cevabı bir kenara yazın. Belki yazının sonunda fikriniz biraz olsun değişebilir :)
Klasik mantığa göre sorulan her X ya da Y sorularına her zaman hem X hem de Y cevabı vermeyi seviyorum. Çünkü hayat bizim günlük kararlarımızın dışında birçok ara karar birimine sahip. Yani siyah mı beyaz mı gibi bir soru her zaman oldukça geniş bir gri renk alanı içerir. Kısaca müzik hem yerel hem de evrenseldir.
Peki nasıl?
Önce 'Müzik yereldir' savını ele alalım. Bu konuda dünya ile daha ilişkili düşünebilmek için araştırmacılar dil örneğini kullanıyorlar.
Bir bebek doğduğunda beyin bağlantıları henüz yaşamsal etkinlikler konusunda duyarlıdır. Araştırmalara göre 6 aylık bir süre içinde bebeğin beyin yapısı içine doğduğu dile göre farklılaşma gösterir. Yani çevresel faktörler, sürekli içinde bulunduğumuz dil ve kültür beyin bağlantılarımızın da şekillenmesini sağlar. Bu süre içinde dilin kurallarını öğreniriz. Nasıl tonlama yapılacağı, gramer özelliklerini yaşayarak kazanırız.
Örneğin 'Güneşli bir günde pikniğe gittik' cümlesine bakalım. Türkçe bilenler için oldukça anlaşılır ama bilmeyenler için tam bir şifredir. Peki kelimelerin yerlerini değiştirirsek?
Örneğin 'Günde pikniğe bir güneşli gittik' bu cümle Türkçe bilen bir kişi için de anlamsızlaşacaktır.
İşte doğduğumuz kültürün özelliklerini aynı dil kurallarını öğrendiğimiz gibi öğreniriz. Müzikal beklentilerimiz de bu dil ve kültürden etkilenir.
Eğer Hindistan'da büyümüş olsaydınız;
Eğer Tel Aviv'de büyümüş olsaydınız;
Ya da Kırşehir'de büyümüş olsaydınız;
Bu videolardaki müziklere daha yakın hissedeceksiniz. Çünkü bu müzikler günlük yaşamınızın bir parçası. Kendinizi rahat hissettiğiniz tanıdık melodiler.
Şimdi gelelim 'Müzik Evrenseldir' savına...
Müziğin temel elementi olan sese gelelim... Hangi tür müzik olursa olsun seslerden oluşur. İşte müziğin ve frekansların büyülü dünyası bu seviyeden başlıyor :)
Müzik, sesler ve frekanslar matematik ve fiziksel yapılarıyla herkes için temel prensiplere sahip. Herhangi bir kaynak (tel, hava borusu vb.) ses ürettiğinde aynı anda birçok ses çıkarır. İşitsel bir ilüzyon nedeniyle biz bu seslerden sadece en kalın olanı yani temel sesi duyarız. Duyulan sesin ötesindeki bu seslere doğuşkan diyoruz.
Bir tek notayı ele alalım... Örneğin piyanonun en kalın teline bastığımızda aynı anda daha farklı seslerin de tınladığını hissederiz. Daha önceki blog yazılarımdan birinde chrome music lab uygulaması üzerinde tartışmış ve kemanda bu armonik seslerin nasıl oluştuğuna bakmıştık. İsterseniz bu yazıya göz atabilir ya da bu linkteki videoda bu ses frekanslarının nasıl göründüğüne ilişkin deneyi izleyebilirsiniz.
Bir tek ses içinde duyulan bu sesler dünyadaki herkes için aynıdır. Bu nedenle müzik evrenseldir. Müziği yerel yapan bu seslerin farklı örüntüler halindeki organizasyonudur diyebiliriz.
Bu doğuşkan seslerin piyano üzerindeki gösterimini aşağıdaki resimde görebilirsiniz. Kalın do sesi basıldığında diğer tüm sesler hafif de olsa tınlar. Biz en kalın do sesini yani temel sesi duyarız.
Seslerin bu fiziksel özelliğinden ilham alan besteciler de olmuş elbette :) Bu bestecilerin en ünlülerinden birisi Strauss. Ünlü yönetmen Stanley Kubrick'in 2001 uzay macerası filminin de unutulmaz müziği olarak aklımıza kazınan Also Sprach Zarathustra... Eserin başlangıcındaki uzun sesler bu doğuşkan seslerin sıra ile çalınmasından oluşur.
.
.
2001 Uzay macerası filmi insanların algısını gündelik olaylardan uzay boşluğuna yönlendirir. İnsanları gündelik yaşamın düşünce ve algı dünyasından uzaklaştırarak üzerinde yaşadığımız soluk mavi noktanın ötesinde evrensel bir bakış açısına davet etmiştir. Film müziğini kurgulayanlar da acaba bu evrensel frekansları bu nedenle seçmiş olabilirler mi?
Ayrıca filmdeki uzay teması için seçilebilecek daha birçok tür elektronik müzik varken acaba neden klasik müzik kullanmış olabilirler? Filmin bir klasik haline dönüşmesi için bağlantı kurulmuş olabilir mi?
Sizlerin de görüşlerinizi bekliyorum.
Hayal ve düşüncelerinizin uzay boşluğunun da ötesine geçtiği güzel bir hafta diliyorum...
Yorumlar
Yorum Gönder
Katkınız için teşekkürler :)